اقسام اضافه از ترکیب مضاف و مضاف الیه همیشه مفهوم همانند و یکسان به دست نمی دهد . به عبارت دیگر ، مضاف الیه همیشه یک نوع مفهوم و معنی خاص به مضاف نمی افزاید ، بلکه میان مضاف و مضاف الیه ، روابط گوناگون و متفاوتی از قبیل مالکیت ، همانندی ، بیان نوع و جنس ، اختصای برقرار می کند . از این رو اضافه از حیث مفهومها و پیوندهای موجود میان مضاف و مضاف الیه اقسامی پیدا می کند . اقسام اضافه عبارتند از : 1 – اضافه ملکی 2 – اضافه تخصیصی 3 – دضافه توضیحی 3 – اضافه توضیحی 4 – اضافه بیانی یا جنسی 5 – اضافه تشبیهی 6 – اضافه استعاری 7 – اضافه اقترانی 8 – اضافه بنوت ( فرزندی ) ...

 1– اضافه ملکی : در اضافه ملکی میان مضاف و مضاف الیه ، رابطه مالک و ملک یعنی صاحب مال و مال ، دارنده و دارائی برقرار است بدین معنی که مضاف الیه مالک و دارنده مضاف است . مانند : باغ علی ( باغی که صاحب آن علی است . ) کتاب لیلی ( کتابی که صاحب آن لیلی است . ) ... 2 – اضافه تخصیصی : در اضافه تخصیصی مضاف ، مخصوص مضاف الیه است . مانند : کلاس درس ، لباس ورزش ، کمد آشپزخانه ... فرق بین اضافه ملکی و اضافه تخصیصی : در اضافه ملکی بیشتر وقتها مضاف الیه انسان است که می تواندئ مالک باشد و در مضاف تصرف کند . اما در اضافه تخصیصی اینگونه نیست . به عنوان مثال وقتی می گوئیم کتاب علی ، از کتابی صحبت می کنیم که صاحبش علی است و علی انسان است . اما وقتی می گوئیم کتاب درس ، از کتابی صحبت می کنیم که مخصوص درس است و درس جاندار نیست . ... 3 – اضافه توضیحی : در اضافه توضیحی مضاف اسم عام و مضاف الیه نام مضاف است و درباره مضاف توضیحی می دهد و نوع آن را مشخص می کند . مانند : کشور ایران خلیج فارس کوه سهند ... 4 – اضافه بیانی یا جنسی : در اضافه بیانی یا جنسی مضاف الیه جنس مضاف را بیان می کند . مانند : لباس ابریشم ( یعنی لباسی که جنس آن از ابریشم است . ) انگشتر طلا ( یعنی انگشتری که جنس آن از طلاست .) ... 5 – اضافه تشبیهی : در اضافه تشبیهی میان مضاف و مضاف الیه رابطه شباهت و هماهنگی است یعنی در آن یا مضاف را به مضاف الیه تشبیه می کنند و یا مضاف الیه را به مضاف تشبیه می کنند . مانند : روی ماه و لب لعل ( تشبیه مضاف به مضاف الیه ) یا برعکس ماه روی و لعل لب ( تشبیه مضاف الیه به مضاف ) ... 6 – اضافه استعاری : در اضافه استعاری مضاف در غیر معنی حقیقی خود به کار می رود . مانند : دست روزگار مرا از دامان مادر جدا کرد . در جمله بالا دست به معنی حوادث به کار رفته است . ... 7 – اضافه اقترانی : در اضافه اقترانی میان مضاف و مضاف الیه معنی و رابطه مقارنت و همراهی است . مثال : دست ادب بر سینه نهاد ( دستی که همراه ادب بود ) پای اردات در میان گذاشت . ( پایی که همراه ارادت بود . ) دست رد بر سینه او زد . فرق میان اضافه استعاری و اضافه اقترانی : الف ) در اضافه استعاری ، اصل استعاره بر پایه تشبیه استوار است ، چون استعاره در واقع تشبیهی است که یکی از طرفین آن ذکر نشود . اما در اضافه اقترانی تشبیهی وجود ندارد . ب ) در اضافه اقترانی مضاف الیه اسم معنی است و مفهوم یکی از عواطف و حالات درونیانسانی را دارد . مانند : دیده احترام ، دست ادب ، نگاه خشم که در اضافه استعاری چنین نیست . 8 – اضافه بنوت ( فرزندی ) : در اضافه بنوت اسم فرزند بر اسم پدر و یا مادر اضافه می شود . یعنی مضاف فرزند مضاف الیه است . مانند : یعقوب لیث ( یعقوب فرزند لیث ) عیسای مریم ( عیسی فرزند مریم ) محمد زکریا ( محمد فرزند ذکریا )